Haber Asansörü dergisi Ocak - Şubat 2018 sayısında yayınlanan yazım.
Ar-ge Teşvik ve Destekleri
Mehmet Öner
Maliye Bakanlığı Eski Baş Hesap Uzmanı
Yeminli Mali Müşavir
Ar-ge faaliyetlerinin artırılması, artan ar-ge faaliyetleri sonucu yüksek katma değerli ürünlerin üretilmesi konusunda son on yılda çok önemli teşvik ve destek mekanizmaları hayata geçirilmiştir. Bir taraftan özel sektör konunun önemini kavramış, diğer taraftan da devlet üzerine düşeni fazlasıyla yaparak önemli ve etkili ar-ge teşvikleri ve destekleri sağlar hale gelmiştir.
Hemen belirtmek gerekir ki şirketler devletten herhangi bir teşvik ve destek istemeden tamamen kendi kaynakları ile tüm kararları kendileri vererek ar-ge çalışmasında bulunabilirler.
Ar-ge Teşvikleri
Devletin parasal olarak katkıda bulunmadığı ancak ar-ge faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla kurumlar vergisi, gelir vergisi gibi şirketlerin yükümlülüklerini azalttığı düzenlemeler bu başlık altında toplanmaktadır. Ar-ge teşviklerini ar-ge çalışmalarının yürütülmesi sırasında, patent alınması durumunda ve nihayetinde seri üretime geçilmesi aşamalarında verilen teşvikler olarak inceleyeceğiz.
1- Ar-Ge çalışmalarının yürütülmesi sırasında sağlanan ar-ge teşvikleri
A- Teknoparklar
İlk olarak 2001 yılında 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile ODTÜ Teknokent Teknoloji Geliştirme Bölgesi ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Teknoparkı kurulmuştur. Bugün 55 adedi faaliyette 14’ü altyapı yatırımları devam eden toplam 69 Teknoloji Geliştirme Bölgesi bulunmaktadır.
Şirketler bu bölgelerden birinde ar-ge faaliyetinde bulunmaları durumunda:
- Yalnızca bu bölgelerdeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. İstisna tutulan kazanç ar-ge sonucu üretilen ürünün imalatı veya ticareti sebebiyle elde edilen kazanç değildir; yalnızca ar-ge sebebiyle oluşan gayrimaddi hakkın satışına ilişkindir.
- Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı, ar-ge ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretlerinin her türlü vergiden 31.12.2023 tarihine kadar müstesnadır; elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Hazine tarafından karşılanmaktadır.
- Yalnızca bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetlerinin katma değer vergisinden müstesnadır.
- Ar-Ge, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kağıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve harçtan müstesna edilmiştir.
- Temel bilimler alanlarında (matematik, fizik, kimya, biyoloji) en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine, bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı iki yıl süreyle, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacaktır.
B- 5746 Sayılı Ar-Ge ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun
12.03.2008 tarihinde yayınlanan 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunla ar-ge desteklerine ilişkin özel bir kanun oluşturulmuş ve önemli destekler sağlanmıştır. Kanunla:
Teknoloji merkezi işletmeleri
Ar-Ge merkezleri
Ulusal veya uluslararası kurumlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri
Rekabet öncesi işbirliği projeleri
Teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlarca gerçekleştirilen ar-ge projeleri
Herhangi bir kamu kurumundan destek almadan şirketlerin kendi özkaynakları ile geliştirdikleri ar-ge projeleri
desteklerden yararlanabilir hale gelmiştir.
5746 sayılı kanun kapsamında uygulamada en çok Ar-Ge merkezleri ile Tübitak tarafından parasal destek sağlanan ar-ge projeleri ile karşılaşmaktayız.
Şu anda faaliyette olan ar-ge merkezi sayısı 633’e ulaşmıştır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına yapılacak başvuru ile araştırmacı ve teknisyen olarak çalışacak en az 15 tam zamanlı ar-ge personeli şartı ile diğer şartların sağlanması durumunda ar-ge merkezi statüsünü kazanmak mümkündür.
Ar-ge merkezi statüsü 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında şu desteklerden yararlanmaya hak kazandıracaktır:
- Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinde gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik veya tasarım harcamalarının tamamı (%100’ü) kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir. Şirketler bu kapsamda 1.000.000 TL ar-ge harcaması yaparlarsa, yapılan harcamanın kendisi patent alınmaması durumunda kurumlar vergisi açısından gider yazılıp bir de buna ek olarak ikinci 1.000.000 TL yi kurumlar vergisi matrahının tespitinde matrahtan indirim olarak dikkate alabilecektir.
- Ar-Ge merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; doktoralı veya temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için %95’i, yüksek lisans derecesine sahip veya temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için %90’ı, diğerleri için %80’i ödenmeyecektir.
- Ar-Ge merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Hazine tarafından Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanmaktadır.
- Her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır.
- Ar-Ge, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kağıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve harçtan müstesna edilmiştir.
- Temel bilimler alanlarında (matematik, fizik, kimya, biyoloji) en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine, bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı iki yıl süreyle Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacaktır.
2 - Patent Alınması Durumunda Yararlanılacak Ar-Ge Teşvikleri
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun “Sınai Mülkiyet Hakları” başlıklı 5/B maddesi ile ar-ge faaliyeti tamamlandıktan sonra, buluşa ilişkin incelemeli sistem ile patent veya araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesi alınması durumunda bu buluşların
Kiralanması, devri veya satışı neticesinde elde edilen kazançların
Türkiye'de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları hâlinde elde edilen kazançların,
Türkiye'de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının,
% 50'si kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.
Oldukça yeni olan bu uygulamayla ar-ge faaliyeti sırasında sağlanan teşviklere ek olarak incelemeli sistem ile patent veya araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesinin kiralanması, devri, satışı veya seri üretime tabi tutulması sonucu elde edilecek kazancın yarısı kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Bu teşvik gözden kaçırılmaması ve ihmal edilmemesi gereken önemli bir teşviktir.
3 - Seri Üretime Geçilmesi Durumunda Yararlanılacak Ar-Ge Teşvikleri
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun “Sınai Mülkiyet Hakları” başlıklı 5/B maddesi ile ar-ge faaliyeti tamamlandıktan sonra, buluşa ilişkin incelemeli sistem ile patent veya araştırma raporu sonucunda faydalı model belgesi alınması durumunda sağlanan teşvik hem patent veya faydalı model belgesi alınması hem de seri üretime geçilmesi aşamalarında geçerlidir. Önceki bölümdeki açıklamalara bakılması yeterli olacaktır.
Şu an yürürlükte olan teşvik mevzuatı 15 Haziran 2012 tarih ve 2012/3305 Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamında uygulanmaktadır. Öncelikli yatırım konuları başlıklı 17. maddesi hükmüne göre Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından desteklenen AR-GE projeleri neticesinde geliştirilen ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar 5. bölgede uygulanan bölgesel desteklerden yararlanabilir. İstanbul ve Ankara gibi teşvik mevzuatı açısından 1. Bölge sayılan illerde ar-ge projesi neticesinde geliştirilen ürünlerin üretimine ilişkin bu düzenleme kapsamında yatırım yapılması durumunda sağlanacak faydayı aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından desteklenen ar-ge projeleri neticesinde geliştirilen ürünlerin üretimine yönelik yatırımlarda, yatırım Türkiye’nin hangi bölgesinde yapılırsa yapılsın 5. bölgeye sunulan teşviklerden yararlanacaktır. Böylece yapılacak yatırımın % 40’ı devlet tarafından karşılanacak, devlet tarafından karşılanacak kısım nakden şirkete ödenmeyerek yüzde 80 oranında kurumlar vergisi indirimi ile destek verilecek, 7 yıl boyunca sigorta pirimi işveren desteği yatırım tutarının %35’ine kadar sağlanacaktır.
Ar-ge Destekleri
Devletin ar-ge faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla parasal olarak katkıda bulunduğu proğramlar ülkemizde temel olarak Tübitak ve KOSGEB kanalı ile işlemektedir. Aşağıda destek proğramları ana hatları ile yer almaktadır.
1501 TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
Program kapsamında, yenilik tanımı çerçevesinde; yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında yürütülen Ar-Ge nitelikli projeler desteklenmektedir. Başvuruda bulunan kuruluşların sektör ve ölçeğine bakılmaksızın, temel destek oranı yüzde kırk %40’tır. Toplam destek oranı; temel destek oranı ve diğer ilave desteklerle beraber en fazla yüzde altmış %60 olur. Destek süresi proje bazında en fazla otuz altı 36 aydır.
1507 TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı
KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı ile, KOBİ’lerin bu sorunları aşabilmelerini sağlamak için yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ’ler tarafından yürütülen 500.000 TL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı ilk 3 projenin TÜBİTAK tarafından desteklenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu üç projeye ilaveten, ortaklı proje başvurusu yapılması koşuluyla 2 proje daha bu programda desteklenebilmektedir. Destek oranı her dönem için sabit olup %75’tir.
1509 TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
EUREKA, ERA-NET ve Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası programlara sunulan uluslararası ortaklı araştırma geliştirme projelerinin desteklenmesi için oluşturulmuştur. Bu tür uluslararası programlara katılan, Türkiye’de yerleşik, firma düzeyinde katma değer yaratan tüm kuruluşlar bu programdan yararlanabilmektedir.
1511 - TÜBİTAK Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Projeleri Destekleme Proğramı
Proğram ile ülkemiz öncelikli alanlarında hedef ve ihtiyaç odaklı, izlenebilir sonuçları olan projelerin desteklenmesi amaçlanmaktadır. Program kapsamında sağlanacak desteklerle,
teknolojik yeterlilik ve bilgi birikiminin artırılması
mevcut yeteneklerin farklı alanlarda da değerlendirilmesi
özgün teknolojilerin geliştirilmesi
teknolojik gelişimde ivme kazanılması
hedeflenmektedir.
1511 programı, ülke ihtiyaçlarının belirlenerek teknolojik açıdan kuruluşların yönlendirilmesi, kapasitenin yeterli olmadığı alanlarda proje destekleri ile kapasite oluşumunu tetiklemesi, kısa ve orta vadede yapılacak proje bazlı desteklerle uzun vadede sürdürülebilir teknolojik gelişimi sağlanması oldukça önemli görülmektedir.
1515 TÜBİTAK Öncül Ar-Ge Laboratuvarları Destekleme Programı
Programının amacı,
Türk bilim insanlarının araştırma niteliklerinin yükseltilmesi ve
Ülkemizin belirli bilim ve teknoloji alanlarında küresel çekim merkezi olmasının sağlanmasıdır.
Belirtilen amaçlarla, alanında öncül bilimsel ve teknolojik bilgi üreten ulusal/uluslararası kuruluşların Türkiye’de kuracağı Ar-Ge Laboratuvarlarının belirli giderleri geri ödemesiz (hibe) olarak desteklenecektir.
KOSGEB Araştırma-Geliştirme, İnovasyon Ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı
Ar-Ge ve İnovasyon Programının amacı; bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip küçük ve orta ölçekli işletmeler ile girişimcilerin geliştirilmesi, yeni ürün, yeni süreç, bilgi ve/veya hizmet üretilmesi konularında yürütülen projelerin toplam 1.500.000 TL’ye kadar KOSGEB tarafından desteklenmesidir.
留言