Türkiye Asansör Sanayicileri Federasyonu ASFED'in yayın organı Haber Asansörü dergisi Mart - Nisan 2020 sayısında yayınlanan yazım
Asansör Raporu
Yerli Küresel Asansör Markasının Hayata Geçirilmesi
Mehmet Öner
Maliye Bakanlığı Eski Baş Hesap Uzmanı
Yeminli Mali Müşavir
Sektörün imalatçı, montajcı ve bakım hizmeti veren tüm firmaları 40 yıldır asansör sektörünün bugünlere gelmesinde önemli emek harcadı. 40 yıl önce tamamen yabancı markalardan oluşan asansör sektöründe yalnızca bakım hizmeti verebilen Türk firmaları, bugün asansör aksam parçası imalatı, yerli bileşenlerden oluşan asansörün montajı ve bakımını yapabilir hale geldi; ürünlerini dünyanın dört bir yanına ihraç etmeye başladı. Sektör uzun ve meşakkatli bir yol aldı bu süre boyunca.
Alınan yol, elde edilen başarı tabi ki önemli. Ancak dünya markalarının acımasız rekabeti altında çalışan sektörün yarın için hazırlıklı olması, dünya firmaları ile rekabet edecek teknik, mali, stratejik planlar yapması bugüne kadarki emeklerin kaybedilmemesi, katma değer ve kazanç çıtasının daha da yukarı taşınabilmesi açısından hayati önem taşıyor. Geleceğe ilişkin bu adımların atılabilmesi için sektörün dünyada ve ülkemizdeki durumu, pazar analizi, ihtiyaçlar, beklentiler, yapılması gerekenler, güçlü ve zayıf yönleri içeren bir asansör sektör raporuna ihtiyaç duyuldu. Türk Asansör Sanayicileri Federasyonu için hazırladığım, federasyon tarafından Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na sunulan “Yerli Küresel Asansör Markasının Hayata Geçirilmesi” başlıklı asansör raporunu bu sayıda sizlerle de paylaşmak istiyoruz.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızca her yıl hazırlanan sektör raporu dışında, çok fazla bir kaynak bulunmayan asansör sektöründe, raporumuzun faydalı olmasını diliyoruz.
1 - Dünya Asansör Yürüyen Merdiven Pazarı
A - Pazar Büyüklüğü
Farklı kaynaklarda dünya asansör yürüyen merdiven pazar büyüklüğü için farklı hesaplamalar ve tahminler yer almaktadır. Credit Suisse tarafından yayınlanan Global Elevators & Escalators Industry Primer raporunda yer alan bilgiye göre 2016 dünya Pazar büyüklüğü 61.000.000.000 Euro seviyesindedir.
2016 yılı tahmin edilen değer
Kaynak: Credit Suisse Global Elevators & Escalators Industry Primer 17.08.2016
2017 yılında sektörün ana aktörü olan beş büyük firmanın faaliyet raporlarında yer alan satış rakamları dikkate alındığında ise , beş büyük oyuncunun toplam cirosu 40.970.000.000 Euro’dur.
Beş büyük oyuncunun dünya pazarındaki toplam payının % 70 seviyesinde olduğu kabul edildiğinde, bu hesaplama yöntemine göre 2017 yılı toplam pazarı 58.500.000.000 Euro seviyesindedir.
2017 yılında dünyada 793.000 yeni asansör satıldığı tahmin ediliyor. Bu satışın 480.000 adedi yalnızca Çin’de gerçekleşti. Çin ve Asya-Pasifik bölgesi son yıllarda dünyada en çok asansör üreten ve satılan bölgesi.
B - Firmaların pazar payı dağılımı
2015 yılı verilerine göre firmaların dünya pazarındaki payları aşağıdaki gibidir.
Kaynak: Credit Suisse Global Elevators & Escalators Industry Primer 17.08.2016
C - Sektörün karlılık düzeyi
Sektör beş büyük firma tarafından domine edilmesi ve fiyat, karlılık gibi göstergelerin bu firmalarca belirlenmesi sebebiyle uzun yıllardır yüksek karlılıkla faaliyet göstermektedir. Otis firması karlılık oranı açısından diğer firmalardan önemli ölçüde ayrışarak, sektörün en karlı firması olarak faaliyetini sürdürmektedir.
Kaynak: https://www.economist.com/business/2013/03/16/top-floor-please
Dolar bazındaki bu karlılık oranları diğer sektörlerle karşılaştırıldığında yüksek oranlar olarak göze çarpmaktadır.
Newyork Üniversitesi Stern School of Business Profesörü Aswath Damodaran tarafından 2018 yılında Amerika’da bankacılık sektörü dışındaki 6.057 firma verileri kullanılarak yapılan araştırmaya göre ortalama net kar oranı % 6,89 bulunmuştur.
http://pages.stern.nyu.edu/~adamodar/New_Home_Page/datafile/margin.html
Çalışmada yer alan en yüksek net karlılık oranına sahip olan sektörler aşağıdaki gibidir.
Asansör ve yürüyen merdiven sektörünün ortalama karlılık oranı, dünya karlılık oranı ortalamasının 2 ile 3 kat üzerindedir. Sektörü domine eden firmaların belirgin hakimiyeti, sektöre girişi engellemekte; hakim firmalar firma satın alma ve diğer yöntemleri kullanarak bu karlılık oranını korumaktadır.
Dikkat çekici olarak, asansör ve yürüyen merdiven sektörünün ortalama karlılık oranı internet yazılımları, yarı iletken ekipmanları, yarı iletken üretimi, eğlence yazılımları, sistem ve uygulama yazılımları, bilgisayar ve bilgisayar parçaları, ilaç üretimi, haberleşme ekipmanları, bilgi sistemleri, biyoteknoloji gibi yüksek karlılık ve yüksek teknoloji barındıran sektörlerin karlılık oranına yakın ve eşittir.
D - Ciro / hasılat dağılımı
Asansör yürüyen merdiven sektörü temel olarak yeni asansör kurulumu, eski kurulu asansörlerin modernizasyonu ve kurulu olan asansörlere tamir bakım hizmeti verilmesi yoluyla hasılat elde etmektedir.
Elde edilen hasılatın % 47 oranındaki kısmı tamir bakım hizmetlerinden kaynaklanırken, % 53 oranındaki kısmı yeni asansör kurulumu ve modernizasyondan elde edilmektedir.
Kaynak: Credit Suisse Global Elevators & Escalators Industry Primer 17.08.2016
E - Elde edilen karın kaynağı
Ciro / hasılatın % 53 oranındaki kısmı yeni asansör ve yürüyen merdiven satışı ve modernizasyondan, % 47 oranındaki kısmı bakım tamir faaliyetlerinden elde edilmesine rağmen, sektördeki şirketlerin karının % 72 gibi önemli bir oranı bakım tamir faaliyetinden kaynaklanmaktadır.
Sektör nerdeyse sıfır karla yeni asansör ve yürüyen merdiven satarak, bakım ve tamir faaliyetinden kar elde etmektedir.
Kaynak: Credit Suisse Global Elevators & Escalators Industry Primer 17.08.2016
F - Piyasa tipi
Piyasa tipi olarak bakıldığında asansör yürüyen merdiven piyasası oligapol piyasası özelliklerini taşımaktadır.
Oligapol piyasalarında az sayıda firma, karlarını maksimize etmek üzere eksik rekabet şartları altında faaliyet göstermektedir.
Sektöre girişler bir taraftan dünya çapında yüksek üretim miktarlarını gerektirirken (ölçek ekonomisi), bir taraftan da bu yatırımlar için yüksek sermaye ihtiyacı sebebiyle doğal olarak zorluk taşımaktadır.
Bunun ötesinde, sektörde faaliyet gösteren az sayıda firma, bir yandan farklı yöntemlerle sektöre yeni rakiplerin girmesini engellerken, diğer yandan da rakip olma potansiyeli taşıyan firmaları da satın alarak büyümektedir.
Sektöre girişin çok zor olması ve oligapolü oluşturan firmaların kendi aralarındaki düşük derecedeki rekabeti elde edilen cironun ve kar oranlarının serbest rekabet piyasalarının çok üzerinde olmasına sebep olmaktadır.
Sektörün oligapolistik yapısını değiştirmek kısa ve orta vadede mümkün görünmemektedir. Ancak mevcut 5 büyükler arasında yer edinmek, yüksek ciro rakamlarından ve yüksek karlılıktan pay almak anlamına gelecektir.
G - Sektörü belirleyen firmalara ait bilgiler
Sektörün ana oyuncuları olan firmaların tamamı 100 yılın üzerinde bir süredir sektörde varlığını sürdürmektedir. Teknolojik bilgi birikimleri, teknolojik kapasiteleri ve tecrübeleri yüksek seviyededir.
Piyasa belirleyicisi olan Otis, Schindler, ThyssenKrupp ve Kone yüksek teknolojiye ulaşmış ABD, İsviçre, Almanya ve Finlandiya menşelidir. Sektörün beşinci büyüğü olan Hitachi firması Japon’ya merkezlidir. Dolayısıyla sektör yüksek teknolojinin sonucu, devamı niteliğindedir.
Otis, Schindler, ThyssenKrupp, Kone ve Hitachi firmaları tüm dünyada yalnızca kendi firmalarını temsil etmemekte; ülkelerinin de bayrak taşıyıcılığı rolünü üstlenmektedir.
Sektörün en yüksek ciro rakamına ve en yüksek karlılık oranına sahip lider firması Otis’in bağlı olduğu United Technologies grubundaki diğer firmalar, asansör yürüyen merdiven sektörünün hangi sektörler ile bağlantılı olduğunu, hangi sektörlerin tamamlayıcısı olduğunu, yüksek teknoloji gerektiren sektör olduğunu göstermesi açısından iyi bir örnektir.
Otis firmasının bağlı olduğu United Technologies grubunun diğer firmaları
F16 ve F35 savaş uçaklarının ve Airbus dahil birçok uçağın motorlarını üreten Pratt&Whitney
Sikorsky helikopterlerini üreten Sikorsky (Grup 90 yıldır sahibi olduğu bu şirketi 2015 yılında düşük kar getirdiği gerekçesiyle Lockheed Martin firmasına sattı)
Isıtma ve soğutma sistemleri üreten Carrier
Hemen hemen tüm uçak parçalarını üreten Collins Aerospace
2 - Asansör yürüyen merdiven sektörünün stratejik önemi
A - Yüksek karlılık
Kaynak: https://www.economist.com/business/2013/03/16/top-floor-please
Newyork Üniversitesi Stern School of Business Profesörü Aswath Damodaran tarafından 2018 yılında Amerika’da bankacılık sektörü dışındaki 6.057 firma verileri kullanılarak yapılan araştırmaya göre net kar oranı % 6,89 bulunmuştur.
Asansör ve yürüyen merdiven sektörünün ortalama karlılık oranı, dünya karlılık oranı ortalamasının 2 ile 3 kat üzerindedir. Sektöre hakim olan firmaların belirgin hakimiyeti, sektöre girişi engellemekte; hakim firmalar firma satınalma ve diğer yöntemleri kullanarak bu karlılık oranını korumaktadır.
Dikkat çekici olarak, asansör ve yürüyen merdiven sektörünün ortalama karlılık oranı internet yazılımları, yarı iletken ekipmanları, yarı iletken üretimi, eğlence yazılımları, sistem ve uygulama yazılımları, bilgisayar ve bilgisayar parçaları, ilaç üretimi, haberleşme ekipmanları, bilgi sistemleri, biyoteknoloji gibi yüksek karlılık ve yüksek teknoloji barındıran sektörlerin karlılık oranına yakın ve eşittir.
Asansör yürüyen merdiven piyasası oligapol piyasası özelliklerini taşımaktadır.
Oligapol piyasalarında az sayıda firma, karlarını maksimize etmek üzere eksik rekabet şartları altında faaliyet göstermektedir.
Sektöre girişler bir taraftan dünya çapında yüksek üretim miktarlarını gerektirirken (ölçek ekonomisi), bir taraftan da bu yatırımlar için yüksek sermaye ihtiyacı sebebiyle doğal olarak zorluk taşımaktadır.
Bunun ötesinde, sektörde faaliyet gösteren az sayıda firma, bir yandan farklı yöntemlerle sektöre yeni rakiplerin girmesini engellerken, diğer yandan da rakip olma potansiyeli taşıyan firmaları da satın alarak büyümektedir.
Sektöre girişin çok zor olması ve oligapolü oluşturan firmaların kendi aralarındaki düşük derecedeki rekabeti elde edilen cironun ve kar oranlarının serbest rekabet piyasalarının çok üzerinde olmasına sebep olmaktadır.
Sektörün oligaplistik yapısını değiştirmek kısa ve orta vadede mümkün görünmemektedir. Ancak mevcut 5 büyükler arasında yer edinmek, yüksek ciro rakamlarından ve yüksek karlılıktan pay almak anlamına gelecektir.
Karlılık oranlarının artan rekabet koşulları sebebiyle her geçen gün düştüğü, tekstil, ayakkabı üretimi gibi geleneksel sektörlerin düşük karlılık sebebiyle ülkemizde yapılamaz hale geldiği bu yıllarda asansör ve yürüyen merdiven sektörü ülkemiz için bir çıkış yolu olma potansiyeli taşımaktadır.
Çin firmalarının henüz anlamlı bir pay edinemediği sektörde bir an önce global yerli bir marka ile giriş yapmak Çin rekabetinde bir adım öne geçmek anlamına da gelecektir.
B - Sürekli ve artarak giden ciro kar potansiyeli
Mevcut veriler bize sektörün cirosunun sürekli artarak gittiğini göstermektedir.
Enteresan bir biçimde sektörün dört büyük firmasının karlılık oranları da artmaktadır. Normal piyasa koşullarında ciro artışı kar oranlarında düşüşü getirirken, asansör ve yürüyen merdiven sektöründe hem cirolar artmakta, hem de karlılık oranı artmaktadır. Dört büyükler bu sonuçlara göre iki kere kazanmaktadır. Dünya ekonomisinde hem cironun hem karlılığın birlikte arttığı sektör örneği enderdir.
10 ila 20 yıl kullanım süresi olan asansörler, aylık periyodik olarak bakıma ihtiyaç duymaktadır. Tahminlere göre tüm dünyada 13.000.000 kurulu asansör yürüyen merdiven bulunmaktadır. Yıllık bakım ücreti tahmini asansör başına 2.200-2.500 $ civarındadır. Bu verilere göre toplam ortalama yıllık bakım pazarı 30.550.000.000 $ tutmaktadır. Yeni asansör kurulumu ve modernizasyon eklendiğinde dünyadaki pazarın büyüklüğü yıllık 60 milyar dolarlar mertebesindedir.
C – Yüksek ihracat potansiyeli; ithalatı azaltıcı, cari açığı düzeltici etkisi
İthal edilen asansörlerin montaj ve bakımını yaparak başlayan sektörün emektarları, ellerinden tutan hiç kimse olmamasına rağmen, ithal edilen tüm ürünlerin yerli üretimini başarmış durumdadır. Ülke içinde yapılan yeni konut, işyeri ve AVM’lerde dünya devi firmalarla rekabet etmenin yanında, Türk asansör sektörü dünyanın 100 ülkesine asansör ve asansör parçaları ihraç etmektedir. Rusya, Türk Cumhuriyetleri, Ortadoğu ve Afrika Ülkeleri ile Balkan ülkelerinde “Made in Türkiye” damgalı asansörler çalışmaktadır.
Tamamen kendi azmi, becerisi ve çalışkanlığı ile ithal edilen tüm asansör parçalarını ülkemizde üreten Türk asansör sektörü, yine tamamen kendi azmi ile yıllık 160 milyon dolar ihracat gerçekleştirmektedir. Devletin, otomotiv yan sanayicilerinde olduğu gibi, bu sektörün farkına varması, elinden tutması ve yolunu açması durumunda 3 yıl içinde 1 milyar dolarlık ihracat kolayca ulaşılabilecek bir hedeftir. Bunun ötesinde yerli küresel asansör markası oluşturulması durumunda gelecek 10 yılda 10 milyar dolar ihracat asansör sektörü açısından mümkün görünmektedir.
Diğer taraftan yeni inşaatlarda ithal asansörlerin tercih edilmesi sebebiyle Türkiye yılda 220 milyon dolar civarında asansör ve asansör parçası ithal etmektedir. Yerli küresel asansör markası oluşturulması, yerli ürün kullanımında devlet desteği ve vatandaş bilincinin oluşmasına bağlı olarak asansör ithalatı da minimum seviyeye inecektir.
Hem ihracat potansiyeli, hem ithalatı önleyici etkisi ile asansör sektörü önümüzdeki yıllarda cari açığın azaltılmasında önemli potansiyel barındırmaktadır.
D - Yüksek teknoloji
Asansör ve yürüyen merdiven sektörü teknolojik olarak doygunluğa ulaşmış bir sektör olarak algılanmasına rağmen, tahmin edilenin ötesinde yüksek teknoloji kullanan, yüksek teknoloji arayışı içinde olan, geliştirdiği teknoloji ile diğer sektörleri destekleyen ve besleyen, diğer sektörlerden beslenen bir sektördür.
Makine mühendisliği, elektrik mühendisliği, elektronik mühendisliği, yazılım mühendisliği, iletişim mühendisliği alanlarında potansiyel yüksek teknoloji imkanları barındırmaktadır.
Sektörün en yüksek ciro rakamına ve en yüksek karlılık oranına sahip lider firması Otis’in bağlı olduğu United Technologies grubundaki diğer firmalar, asansör yürüyen merdiven sektörünün hangi sektörler ile bağlantılı olduğunu, hangi sektörlerin tamamlayıcısı olduğunu, yüksek teknoloji gerektiren sektör olduğunu göstermesi açısından iyi bir örnektir.
Otis firmasının bağlı olduğu United Technologies grubunun diğer firmaları
F16 ve F35 savaş uçaklarının ve Airbus dahil birçok uçağın motorlarını üreten Pratt&Whitney
Sikorsky helikopterlerini üreten Sikorsky (Grup 90 yıldır sahibi olduğu bu şirketi 2015 yılında düşük kar getirdiği gerekçesiyle Lockheed Martin firmasına sattı)
Isıtma ve soğutma sistemleri üreten Carrier
Hemen hemen tüm uçak parçalarını üreten Collins Aerospace
E – İstahdam potansiyeli
Sektör hem yüksek nitelikli hem de orta-düşük nitelikli istihdama imkan sağlamaktadır.
Sektör özellikle proje ve aksam parça imalatı aşamasında mimari, makine mühendisliği, elektrik mühendisliği, elektronik mühendisliği, yazılım mühendisliği gibi yüksek nitelikli işgücüne istihdam imkanı sağlamaktadır. Aksam parça imalatı aşamasında metal işleme sektöründeki orta-düşük nitelikli istihdam potansiyeli de yüksektir.
Bunun yanında montaj ve tamir-bakım aşamalarında da orta-düşük nitelikli istihdama önemli katkı sağlamaktadır.
F – İnşaat sektörünün tamamlayıcısı
Asansör sektörü inşaat sektörünün vazgeçilmez bir parçası, tedarikçisi olarak faaliyet göstermektedir. Yüksek istihdam ve iş imkanı sağlayan inşaat sektörünün yurtiçinde ve yurtdışında yüksek karlılıkla iş yapabilmesi asansör sektörünün gelişimiyle ivme kazanacaktır. İnşaat sektörünün hem bir bütün olarak karlılığı yükselecek, hem de anahtar teslimi projelerde yerli, milli üretimin payı artacak; dışa bağımlılık azalacaktır.
3 - Türkiye Asansör Yürüyen Merdiven Pazarı
A – Türkiye pazarında yerli yabancı firma pazar payı dağılımı
Türkiye pazarındaki yerli yabancı firma dağılımına ilişkin net oranlar, rakamlar mevcut değildir. Sektördeki 5 büyük yabancı firma ile yerli montaj firmalarının pazar payları asansörlerin kullanıldığı mekanlara göre farklılık taşımaktadır. Kabaca kullanım mekanlarına göre 5 büyük yabancı marka ile yerli montaj firmalarının pazar payı dağılımı aşağıdaki gibidir.
Orta gelir tuzağı sebebiyle Türk tüketicisinin beklentisi yükselmiş durumdadır. Beklentinin yükselmesi, inşaatlarda kullanılan tüm ithal malzemelerin, yabancı asansör markalarının oranının her geçen gün yükselmesine sebep olmaktadır.
Asansörün, yapılan inşaatlarda kullanıcı ve binaları satın alan tüketicilerin doğrudan gördüğü ve önem verdiği önemli bir parça olması, bina satışı yapılırken reklam unsuru olarak kullanılması sebebiyle, bina inşa eden müteahhitler yabancı asansör markalarını her geçen gün daha yüksek oranda tercih eder duruma gelmiştir. Yabancı asansör markaları da karlarının asıl önemli kısmını bakım onarım gelirlerinden elde etmeleri sebebiyle, finansal güçlerini kullanarak nerdeyse maliyetine asansör montajı gerçekleştirmektedir. Müteahitler hem inşaatlarına değer kattığını düşündükleri hem de yerli montaj firmaları ile aynı maliyete yabancı markaların ürünlerini satın almaları sebebiyle yabancı markaları inşaatlarında tercih etmektedir. Bunun sonucu tüm kullanım alanlarında yabancı marka pazar payı artmakta; asansörün aylık bakım ve onarım maliyetini karşılamak zorunda kalan bina maliklerinin aylık ödeyecekleri bakım ücreti yerli asansörlerin bakım ücretlerinin 3 ile 5 katına çıkmaktadır. Yabancı asansör markalarının bu pazarlama yöntemleri Türk tüketicisinin ödediği asansör bakım ücretlerinin çığ gibi büyümesine ve cari açığın artışına sebep olmaktadır.
B - Türkiye pazarında faaliyet gösteren firma sayısı
Türkiye pazarında faaliyet gösteren yerli yabancı toplam firma sayısına ilişkin Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Asansör Sektörü Raporlarına göre sanayi sicil kaydı bulunan firma sayıları aşağıdaki gibidir.
Gelir İdaresi Başkanlığı verilerine göre sektörde faaliyet gösteren imalatçı ve montaj- bakım şirket sayıları yıllar itibariyle aşağıdaki gibidir.
Sektördeki firma sayısı sürekli artış halindedir. Bu artış mevcut şirketlerde çalışan kişilerin ayrılarak küçük ölçekli yeni şirketler kurmasından kaynaklanmaktadır.
C – Sektörün çalışan sayısı, yeni kurulan ve toplam asansör sayısı
Gelir İdaresi Başkanlığı verilerine göre sektörün yıllar itibariyle çalışan sayısı aşağıdaki gibidir.
Sektör çalışan sayısı istikrarlı bir biçimde yıl yıl artmaktadır.
2017 yılı sonu itibariyle Türkiye’de toplam yaklaşık 570.000 adet asansör kurulu olarak hizmet vermektedir. Yeni kurulan asansör sayısı yıllık 30-40.000 civarındadır.
D – Sektörün ticaret hacmi
Gelir İdaresi Başkanlığı verilerine göre sektörde faaliyet gösteren imalatçı ve montaj- bakım şirketlerinin yıllar itibariyle toplam ciroları Türk Lirası olarak aşağıdaki gibidir.
Sektörün cirosu istikrarlı bir biçimde artmaktadır.
Bir önceki yıla göre artış oranlarına bakıldığında sektör yıllık ortalama % 25 büyümektedir. Bu oran Türkiye ekonomisinin ortalama büyüme oranı olan % 5-6’nın çok üzerindedir.
Sektörün yıllar itibariyle ihracat ve ithalat rakamları TÜİK verilerine göre ABD Doları olarak aşağıdaki gibidir.
4 - Yerli Küresel Asansör Markası Oluşturulması
A – Mevcut asansör sektörünün küresel marka oluşturabilme potansiyeli açısından analizi
SWOT (Güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar, tehditler) analizi
Güçlü yönler
Asansör ve yürüyen merdiven endüstrisinin parça, ekipman üretimi, yeni asansör kurulumu-montajı , tamir ve bakım hizmetleri tüm aşamalarında dünya kalitesinde tecrübe
Üretim, montaj ve bakım alanlarında yetişmiş nitelikli eleman
İhracat tecrübesi. Üretilen parça ve ekipmanların 100’e yakın ülkeye ihracatı
Avrupa, Ortadoğu, Afrika ve Rusya pazarına yakınlık
Çok sayıda firmanın getirdiği dinamizim
Zayıf Yönler
Dünya markalarının tek çatı altında sunduğu üretim, montaj ve bakım hizmetlerini birlikte sunan bir yapının bulunmayışı
Ortaklık yapısı içinde iş yapma kültüründe zayıflık
5 büyükler ile rekabet edecek sermayenin olmayışı
5 büyüklerin çok yüksek marka imajı
5 büyükler aynı zamanda orijin ülkeleri, ülke imajlarını da temsil etmesi ( Otis ABD, Kone Finlandiya, Schindler İsviçre, ThyssenKrupp Almanya, Hitachi Japonya)
5 büyüklerin Ar-ge’ye önemli kaynak ayırması
Çok sayıda küçük ölçekli firmanın rekabeti
Fırsatlar
60 milyar dolarlık dünya piyasasından pay alma
Yüksek karlılık oranları ile çalışma
Büyük ölçekli firmalar ile ölçek ekonomisi oluşturulması, maliyet avantajı
Nitelikli ve orta-düşük nitelikli işgücü için istihdam potansiyeli
Ar-ge potansiyeli
Dünya pazarına açılmayla yurtiçi ekonomik dalgalanmalardan etkilenmeme
Tehditler
5 büyüklerin ilk kurulumda uyguladığı öldürücü fiyat rekabeti
5 büyüklerin yerli firma satınalma stratejisi
İnşaat sektöründeki yavaşlama
Çin menşeli dünya markası oluşumu
Bu analizin sonucunda, yerli küresel marka oluşturulması en az 100 yıllık tecrübeye sahip, finanasal olarak çok güçlü 5 büyük dünya markası karşısında çok zorlu bir süreç olarak görünüyor. Ancak diğer taraftan Türk asansör sektörünün imalat, montaj ve bakım konusundaki tecrübesi ve ihracat tecrübesi bu mücadeleyi başarabileceğini gösteriyor. Mevcut dünya pazar büyüklüğü dikkate alındığında, yerli küresel marka oluşturulması ile 10 yıl içerisinde 10 milyar dolarlık bir hacme ulaşılması imkan dahilinde.
B – İzlenebilecek yol haritası
1 - Yerli küresel asansör markası oluşumu milli bir mesele olarak görülmeli
Yerli küresel asansör markası oluşumu milli bir mesele olarak görülerek lanse edilmesi durumunda, markalaşmanın önündeki kamu ve özel sektörün muhtemel olumsuz tutum ve tavırları kolaylıkla aşılacaktır.
Yerli küresel bir asansör markası oluşturmaz isek yakın gelecekte tüm Türkiye piyasasının yabancı markalarca ele geçirileceği; asansör sektöründe bugüne kadar kazandığımız pazar payı, birikim ve iş yapabilme potansiyelimizi kaybedeceğimizi kamuoyuna anlatmak gerekecektir. Yerli küresel asansör markası oluşturmanın yerli otomobil, yerli cep telefonu, yerli savunma sanayi ile aynı önemde milli bir mesele olduğu kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
2 - Dünya pazarı hedef alınmalı
Yerli küresel asansör markası oluşumunun her aşamasında hedef pazar olarak dünya pazarı alınmalı ve kurulacak altyapı bu amaca uygun olmalıdır.
Yurtiçi piyasada faaliyet gösterecek olsa da asıl hedef dünya pazarı olarak alınmalı ve yerli asansör firmalarına bu hedef net olarak anlatılmalı.
3 - Dünya markalarının tek çatı altında sunduğu üretim, montaj ve bakım hizmetlerini birlikte sunan bir yapı oluşturulmalı
Yerli küresel asansör markası konusundaki belki de en önemli zorluğumuz sektörün imalat, montaj ve asansör bakımı rollerini Türk asansör firmaları için keskin çizgilerle ayırmış olmasıdır. Global markalar aynı marka altında asansör bileşenlerini imal etmekte veya ettirmekte, aynı asansörün motajını yapmakta ve işletim dönemi boyunca tamir-bakım hizmeti vermektedir. Zaten global markalar seviyesinde gücü bulunmayan Türk asansör sektörü ise imalatçılar ve montaj-bakım firmaları olarak ayrı ayrı güçlerini birleştirmeksizin iki ayrı cephede global markalar ile rekabet savaşı vermektedir.
Üretim, montaj ve bakım işlerinin hepsini, dünya markalarının yaptığı gibi, tek marka altında toplamadan dünya markaları ile rekabet etmek mümkün değildir.
Ancak böyle bir yerli asansör markası, firması ülkemizde olmadığı için mevcut yerli firmaların da yerli bu yeni yapıya dirençlerinin olması muhtemeldir.
Bunun önüne geçmek için sektörü bilgilendirici çalışmaların yapılması gerekmektedir. “Yerli küresel marka ile öncelikle Türkiye pazarında yabancı global markalar ile gerçek bir rekabete girme şansının doğacağı, yerli marka pazar payının korunacağı, hatta yabancı markalara kaptırılan pazar payının bir kısmı geri alınabileceği” sektöre anlatılmalıdır.
4 – Mevcut üretim altyapısı kullanılmalı
Türk asansör sektörünün tüm asansör parçalarını üretebilen, mevcut kurulu üretim altyapısı, makine parkı ve fabrika yatırımları başlangıç aşamasında yeni yatırım yapmadan kullanılabilir durumdadır. İlerleyen zamanlarda dünya ihtiyacına ve elde edilen pazar payına bağlı olarak yatırım yapılması gerekeceği açıktır.
5 - Marka ve hizmet anlayışı, ilk iki yıl bilinen pazar olarak yıl yurtiçinde olgunlaştırılmalı
Yerli küresel asansör markasının yurtiçinde olgunlaşarak dünya pazarına çıkması en akıllıca yol olacaktır.
Asansör sektörü birçok farklı mühendislik ve iş kolunun birlikte çalışmasını gerektiren, bünyesinde imalat sanayi, inşaat, tamir bakım hizmeti sunumunu barındıran, çok yönlü bir iş alanıdır.
İmalat, montaj ve asansör bakımı rollerinin Türk asansör firmaları için keskin çizgilerle ayırmış olması sebebiyle, farklı iş yapma biçimi ve farklı gereksinimleri olan bu iki yapının birlikte uyum içinde, tek marka, tek firma olarak çalışabilmesi için dünya pazarlarına çıkmadan önce olgunlaşma, uyum içinde çalışma zamanına ihtiyacı vardır.
Bu sebeple oluşturulacak yapının ilk yılının yurtiçinde kuruluş, örgütlenme, pazarda tutunma yılı olarak planlanması; ikici yılın yurtiçi pazarda dünya firmaları ile rekabet edecek seviyede sahaya inme, varlığını ispatlama ve üçüncü yıl yurtiçinde edinilen tecrübe ile dünya pazarlarına açılma yılı olarak planlanması uygun olacaktır.
6 - Tüm dünyada hizmet verebilecek yazılım altyapısı oluşturulmalı
Dijital alt yapı ile çalışmanın her sektör için kaçınılmaz olduğu yaşadığımız günlerde elektronik alt yapı ve yönetim sistemi global bir asansör markası olmanın olmazsa olmazıdır.
Asansör sektörü binalarda kurulacak asansörün üretimine başlanabilmesi için doğru ölçü alınması, alınan ölçüye uygun imalatın yapılması, üretilen aksam parçanın montaj alanına eksiksiz ve zamanında ulaştırılması, projeye uygun olarak montajın tamamlanması ve çalışır duruma getirilmesi, tamir bakım için sürekli farklı özelliklerdeki yedek parçanın temini ve tedariği için her aşamada oluşturulacak verinin doğruluğuna son derece ihtiyaç duyan farklı bir sektördür. Müşteri siparişine göre imalat yapılan, bu anlamda birçok sektörden ayrışan bir yapıya sahiptir.
Asansör sektöründe yapılan işin her aşamasında işin doğru yapılabilmesi, yönetilebilmesi ve geliştirilebilmesi veri yönetiminin doğru yapılabilmesine bağlıdır. Sektörün lider ve en karlı firması olan Otis’in başarısının önemli bir kısmı iş yönetimi konusunda oluşturduğu yazılım alt yapısından gelmektedir.
Oluşturulacak markanın kullanacağı yazılımın markanın kendisine ait olması, bünyesinde geliştirme için mühendislerinin bulunması ve dünya pazarı için tasarlanması en az asansör üretimi ve montajı kadar önemlidir. Yazılım geliştirilmesi ve olgunlaştırılması aşamasının dünya pazarına çıkış yılından önce, iki yıl içinde tamamlanması gerekir.
C – Yerli küresel marka oluşumuna sağlanabilecek destekler
1 – Öncelikle yerli küresel marka oluşumunun milli bir mesele olduğunun kamu oyu ile paylaşılması.
2 – Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızca biyoteknoloji, ilaç, yazılım, otomotiv gibi 15 farklı sektör için hazırlanan strateji belgesi ve eylem planının asansör sektörü için de hazırlanması.
3– Kamu kurumları ve Toki inşaatlarında yerli küresel marka kullanımı konusunda düzenleme yapılması.
4 – 15.06.2012 tarih ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar”da üretim, montaj ve bakım hizmetini birlikte sunacak yerli küresel markaların stratejik sektör tanımı içine alınması.
5 – Yurtiçinde faaliyet gösteren üretim, montaj ve bakım firmalarının, tekstil sektöründe yaşanan öldürücü rekabete benzer haksız rekabetin yaşanmaması için, üretim, montaj ve bakım standartlarının makine parkı, çalışan mühendis ve işçi sayısı, tamamlanan iş miktarı gibi ekonomik, mali, mesleki ve teknik yeterlilik açısından objektif kriterlere dayalı olarak izin ve ruhsata bağlanması.
6 – Son günlerde gündemde olduğu üzere, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından İmar Kanunun’da değişiklik çalışmaları kapsamında, 9 sınıfa ayrılacak olan yetki sahibi müteahhitlerin, yeterlikleri dikkate alınarak, üstelenebilecekleri işler de yeterliliklerle uyumlu olarak tanımlanacaktır. İnşaat sektörünün uzantısı ve tamamlayıcısı olan asansör sektöründe de benzeri bir sınıflama çalışmasının yapılması.
7 – Dünya pazarında küresel oyuncu olma çalışmalarında mali ve teknik destek sağlanması.
Commentaires